Çölyak hastalığı ve Glutensiz ürün yönetmeliği 2021

Çölyak hastalığı nedir? Çölyak hastalığı ve Glutensiz ürün yönetmeliği nedir? 2021

Buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan glutene, bağışıklık sistemi tarafından verilen anormal yanıt sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Başlangıçta bulantı, kusma, ishal, halsizlik gibi belirtiler görülür. Glutensiz beslenme gereklidir. İlerleyen dönemlerde ise anemi, cilt döküntüleri gibi farklı belirtiler de eklenir. Kronik bir hastalık olmasına rağmen tedavisi mümkündür ve tedavi gluten içeren besinlerin diyetten çıkarılmasından ibarettir.

Ülkemizde yaklaşık olarak 2 milyon kişi, ciddi sağlık sonuçlarına yol açabilen bir otoimmün sindirim bozukluğu olan çölyak hastalığından muzdariptir. Bu kişiler için gıda etiketlerindeki “glütensiz” iddiasıyla ilgili yakın zamanda yayınlanan standart, kritik önem taşımaktadır. Bu yeni düzenleme tüketicilere, gıda ürünleri üzerindeki “glütensiz” iddiaların gıda endüstrisi genelinde tutarlı ve güvenilir olduğuna dair güvence vermekte ve sağlıklarını korumak için standart bir araç sunmaktadır.

çölyak hastalığı ve glutensiz ürün yönetmeliği 2021

Gluten nedir?

Gluten; buğday, çavdar, arpa ve bu tahılların melezlerinde doğal olarak bulunan bir proteindir. Tipik olarak glüten içeren yiyecekler arasında ekmekler, kekler, börekler, tahıllar, makarnalar, bulgur, irmik, erişte ve diğerleri bulunur. Gluten, ekmeklere ve diğer tahıl ürünlerine şekil, güç ve doku kazandıran bileşendir. Bununla birlikte, bu tahılların çoğu glütensiz hale de getirilebilir.

FDA’nın “Glutensiz” İddialara İlişkin Yeni Yönetmeliği

Glutensiz, gıda üreticilerinin ürünlerini etiketlemede kullanmayı seçebilecekleri gönüllü bir iddiadır. Ancak bu etiketi kullan firmalar tüm şartlara uymakla sorumludurlar.

Yönetmelik yayınlanmadan önce gıda endüstrisi, ürünleri “glütensiz” olarak etiketlemede kullanabileceği hiçbir standart veya tanım yoktu. Bu durum birçok tüketicinin, özellikle de sağlık sorunu olanların, gıdadaki glüten içeriğinden emin olamamalarına neden oluyordu.

FDA, “glütensiz” etiketini taşıyan gıdalar için milyonda 20 parçadan (ppm) daha az bir glüten sınırı belirlemiştir. Bu seviye, bilimsel olarak doğrulanmış analitik yöntemler kullanılarak gıdalarda güvenilir bir şekilde tespit edilebilecek en düşük seviyedir. Diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlar da bu standardı kullanır çünkü çölyak hastalığı olan çoğu insan bu miktarda glüten içeren yiyecekleri tolere edebilir.

Bu ölçüm için strip testler ya da eliza metodu kullanılabilir.

Glutensiz Olarak Etiketlenebilen Gıdalar

Şişelenmiş kaynak suyu, meyveler, sebzeler ve yumurtalar gibi yiyecek ve içecekler doğal olarak glütensizdir. Bununla birlikte, bir gıda glütensiz olsa bile, bu iddia etikette görünmeyebilir, çünkü yönetmelik paket üzerinde glütensiz bir hak talebine izin verir, ancak bunu gerektirmez.

Glutensiz Etiketleme: Nasıl Görünebilir?

Yeni düzenleme, glütensiz taleplerin Ağustos 2014’e kadar uygun olmasını gerektirmektedir. Bununla birlikte, glütensiz bir iddianın gıda etiketinde herhangi bir belirli yerde olması gerekmemektedir, bu nedenle, üreticiler zorunlu etiketleme bilgilerine müdahale etmediği ve yasal gereklilikleri karşıladığı sürece nereye koyacaklarını seçebilirler.

Glutensiz Ürünler (Yönetmelik Kapsamındaki)

Glutensiz ürün yönetmeliği, aşağıdakiler dışında tüm yiyecek ve içeceklere (paketlenmiş gıdalar, besin takviyeleri, meyve ve sebzeler, kabuklu yumurtalar ve balıklar dahil) uygulanır:

• Et, kümes hayvanları ve belirli yumurta ürünleri
• Alkol ve Tütün Vergisi ve Ticaret Bürosu (TTB) tarafından düzenlenen çoğu alkollü içecek (tüm damıtılmış içkiler, hacimce yüzde 7 veya daha fazla alkol içeren şaraplar ve maltlı arpa ve şerbetçiotu ile yapılan içecekler)

Olumsuz Etkileri ve Etiketin Yanlış Kullanımını Bildirme

• Sağlık Etkileri : Yiyecek alerjisi olan kişiler ve çölyak hastalığı olanlar da dahil olmak üzere, belirli bir yiyeceği yemekten kaynaklandığını düşündükleri hastalanan veya olumsuz sağlık etkileri yaşayan herkes, önce uygun tıbbi yardım almalıdır.
• Daha sonra ALO 174 numaralı telefonu arayarak Olumsuz Olay Raporlama Sistemine bildirmeleri uygundur. İhbar-Şikayette bulunmak istediğiniz; işletme adı ve adresini, şikayetçi olduğunuz ürün bilgilerini paylaşmanız durumunda kayıtlarınız oluşturulmaktadır.
• E-posta yoluyla oluşturulan kayıtlarınız için başvuru numaranız e-posta olarak gönderilmektedir. Telefon yoluyla oluşturduğunuz kayıtlarda ise sözlü olarak başvuru numaranız aktarılır.TC Kimlik numaranızla kaydınızı www.alo174.gov.tr adresinden takip edebilirsiniz. Ayrıca e-posta adresi ve/veya GSM numarası bildirmeniz durumunda belirtilen e-posta adresine ve/veya GSM numaranıza başvurunuzun sonuçlandığına dair bilgi mesajı gönderilmektedir.
• Şikâyet ettiğimiz işletmelere Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı İl ve İlçe Resmi Kontrol Görevlileri tarafından denetimler yapılmaktadır.
• Başvuruların sonlandırılma süresi ortalama 15 gündür. Ancak başvuru ile ilgili numune alma veya işletmeye süre verilmesi durumunda bu süreç uzayabilmektedir.

Çölyak hastalığı belirtileri

Çölyak hastaları gluten içeren yiyecekler yediklerinde bazı tipik belirtiler yaşarlar. Bunlardan en sık görülenler karın ağrısı, şişkinlik ve yağlı ishaldir. Bu kısa süreli belirtileri daha sonra kronik şikâyetler takip eder. Çölyak hastalığında, bağırsaktaki mukoza, iltihaplanma nedeniyle zarar görür ve tüm gıda bileşenlerinin emilimi bozulur. Sonuç olarak, demir eksikliği gibi önemli sağlık sorunları da gelişir. Uzun vadede görülen önemli belirtilerden biri de kilo kaybıdır.

Gluten sensitif enteropati, bazı hastalarda  deri problemleri gibi bağırsak fonksiyonuyla doğrudan ilişkili olmayan belirtilere de neden olur. Hastalığın atipik belirtilerle seyrettiği bu gibi durumlarda tanı sıklıkla gecikir. Tipik olmayan çölyak hastalığı belirtileri arasında;

• Kaşıntılı ve kırmızı cilt döküntüleri (Dermatitis herpetiformis)
• Dilde yanma, halsizlik, solukluk gibi kansızlık belirtileri (Demir eksikliğine bağlı görülen bu anemi, emilim bozukluğu nedeniyle demir tedavisine yanıt vermez.)
• Kalsiyum eksikliğine bağlı kemik erimesi, kas zayıflığı, kemik ağrısı
• K vitamini eksikliğine bağlı kanamalar
• Gece körlüğü (A vitamini eksikliği nedeniyle)
• Depresyon bulguları
• Ses kısıklığı
• Epileptik nöbetleri
• Baş dönmesi ve denge sorunları
• Hormon seviyelerinde dengesizlik
• Eklem problemleri
• Ağız içerisinde aftlar
• Dikkat bozukluğu sayılabilir.

Dermatitis herpetiformis, bağırsak gluten intoleransı kaynaklı, kaşıntılı ve kabarcıklı bir döküntülü deri hastalığıdır. Döküntü daha sık olarak dirsekler, dizler, gövde, kafa derisi ve kalçalarda görülür. Dermatitis herpetiformis, çoğunlukla çölyak hastalığına benzer bağırsak değişiklikleriyle birliktelik gösterir; ancak bazı hastalarda belirgin sindirim sistemi belirtileri görülmeyebilir. Dermatitis herpetiformis, günümüzde çölyak hastalığının cilt bulgusu olarak kabul edilmektedir.

Çölyak hastalığı nasıl tedavi edilir?

Çölyak hastalığının tedavisinde tek seçenek gluten içeren yiyeceklerin beslenmeden tamamen çıkarılmasıdır. Diyetinizden gluten içeren besinleri çıkardığınızda, ince bağırsağınızdaki iltihaplanma genellikle birkaç hafta içinde azalmaya başlar. Glutensiz ürün tüketmeye başladıktan birkaç gün içinde kendinizi daha iyi hissetmeye başlayabilirsiniz. Tam şifa ve bağırsak villuslarının yeniden büyümesi Glutensiz ürün tüketimi kesildikten birkaç ay, hatta birkaç yıla kadar sürebilir. İnce bağırsaktaki iyileşme süreci, çocuklarda yetişkinlerden daha hızlı gerçekleşme eğilimindedir.

Gluten içeren bir gıdayı yanlışlıkla yerseniz?

Glutensiz ürün tüketmeniz gerekirken gluten içeren bir gıdayı yanlışlıkla yerseniz, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler yaşayabilirsiniz. Bazı insanlar, gluten yedikten sonra hiçbir belirti yaşamazlar; ancak bu, glutenin onlara zarar vermediği anlamına gelmez. Diyetinizdeki az miktardaki gluten bile, belirti veya bulgu olup olmamasına bakılmaksızın, zararlı olabilir. Glutensiz ürün tüketmelisiniz. Eğer ciddi bir beslenme bozukluğu ortaya çıkmışsa doktorunuz vitamin ve mineral takviyeleri önerebilir. Genellikle kalsiyum, folik asit, demir, çinko, b12 vitamini, D vitamini ve K vitamini takviyesi önerilmektedir.